Inwendige wormmiddelen, ook wel anthelmintische middelen genoemd, zijn geneesmiddelen die specifiek ontwikkeld zijn om parasitaire wormen in het menselijk lichaam te bestrijden. Deze medicijnen werken door de stofwisseling van de parasieten te verstoren, hun zenuwstelsel te blokkeren of hun vermogen om voedingsstoffen op te nemen te belemmeren. Hierdoor sterven de wormen af en worden ze via de ontlasting uit het lichaam verwijderd.
Deze middelen zijn effectief tegen verschillende soorten intestinale parasieten, waaronder rondwormen, lintwormen en zweepwormen. Een juiste diagnose door middel van ontlastonderzoek is essentieel voordat een behandeling wordt gestart, aangezien verschillende wormen verschillende behandelprotocollen vereisen. Zonder adequate behandeling kunnen worminfecties leiden tot ondervoeding, bloedarmoede en andere ernstige gezondheidsproblemen.
In België zijn verschillende effectieve anthelmintische middelen beschikbaar, zowel op recept als zonder voorschrift. Mebendazole (Vermox) is een veelgebruikt breedspectrum wormmiddel dat effectief is tegen de meeste darmparasieten. Albendazole (Zentel) wordt voornamelijk voorgeschreven voor complexere infecties en is alleen op recept verkrijgbaar.
Voor specifieke worminfecties is Pyrantel pamoaat (Combantrin) bijzonder effectief tegen aardspoelwormen en haakwormen. Piperazine preparaten worden minder frequent gebruikt maar blijven een optie voor bepaalde parasietinfecties. De keuze tussen receptplichtige en vrij verkrijgbare middelen hangt af van het type parasiet, de ernst van de infectie en de leeftijd van de patiënt.
Verschillende wormmiddelen zijn gespecialiseerd in de behandeling van specifieke parasietinfecties. Aardspoelwormen (Ascaris lumbricoides) reageren goed op mebendazole gedurende 3 dagen, terwijl zweepwormen (Trichuris trichiura) vaak een langere behandelperiode vereisen.
Voor haakwormen en dwerglintworm wordt meestal een eenmalige dosis of een kortdurende kuur voorgeschreven. Oksyuren (Enterobius vermicularis), de meest voorkomende worminfectie bij kinderen, worden effectief behandeld met een eenmalige dosis gevolgd door een herhaling na twee weken. De exacte dosering varieert per leeftijdsgroep en lichaamsgewicht, waarbij strikte naleving van de voorgeschreven behandelduur cruciaal is voor een succesvolle genezing.
Hoofdluis is een veelvoorkomende parasitaire infectie die effectief behandeld kan worden met verschillende werkzame stoffen. Permethrin, een synthetisch insecticide, verstoort het zenuwstelsel van de luizen. Malathion werkt door het enzym acetylcholinesterase te remmen, terwijl dimethicon de luizen en neten verstikt door hun ademhalingsopeningen af te sluiten.
In België zijn verschillende bewezen effectieve producten beschikbaar:
Voor optimale resultaten moet de behandeling precies volgens de gebruiksaanwijzing worden toegepast, vaak gevolgd door een tweede behandeling na 7-10 dagen. Preventieve maatregelen omvatten regelmatige controle van het haar, het gebruik van een fijnkammige neetenkam en het vermijden van het delen van persoonlijke items zoals borstels en hoeden.
Scabiës wordt veroorzaakt door de schurftmijt Sarcoptes scabiei en vereist een systematische behandeling van het gehele lichaam. Permethrin crème (Lyclear) is de eerste keus behandeling in België en moet van nek tot tenen worden aangebracht, inclusief tussen vingers en tenen, en gedurende 8-12 uur op de huid blijven.
Benzylbenzoaat preparaten vormen een alternatieve behandeling, vooral bij resistentie tegen permethrin. Deze middelen moeten meestal op twee opeenvolgende avonden worden toegepast. Cruciaal bij scabiësbehandeling is dat alle nauwe contactpersonen en huisgenoten gelijktijdig behandeld worden, ook als zij geen symptomen vertonen, om herinfectie te voorkomen. Beddengoed en kleding moeten bij minimaal 60°C gewassen of gedurende 72 uur in plastic zakken bewaard worden.
Voor reizigers naar malaria-endemische gebieden is profylactische medicatie essentieel. In Belgische apotheken zijn verschillende antimalariapreparaten beschikbaar, waaronder chloroquine, mefloquine en doxycycline. De keuze van het juiste medicijn hangt af van de reisbestemming, aangezien resistentiepatronen geografisch sterk kunnen verschillen. Chloroquine blijft effectief in bepaalde delen van Midden-Amerika en het Midden-Oosten, terwijl mefloquine en doxycycline vaak noodzakelijk zijn voor reizen naar Sub-Sahara Afrika en Zuidoost-Azië. Het is cruciaal om tijdig contact op te nemen met uw apotheek of een gespecialiseerde reiskliniek voor persoonlijk advies, idealiter 4-6 weken voor vertrek.
Naast malaria kunnen reizigers te maken krijgen met verschillende andere parasieten. Giardia lamblia is een veel voorkomende oorzaak van reizigersdiarree en wordt effectief behandeld met metronidazole of tinidazole. Deze preparaten zijn ook geschikt voor behandeling van amoeben en andere protozoën. Symptomen zoals aanhoudende buikklachten, diarree, misselijkheid en vermoeidheid na terugkeer uit tropische gebieden vereisen medische aandacht. Vroege diagnostiek via ontlastonderzoek is belangrijk voor adequate behandeling en voorkoming van chronische klachten.
Preventie blijft de beste bescherming tegen tropische parasieten. Essentiële voorzorgsmaatregelen omvatten:
Na terugkeer uit tropische gebieden is het verstandig om bij aanhoudende klachten medisch advies in te winnen, ook als profylaxe correct is gevolgd.
Bij behandeling van intestinale worminfecties kan darmreiniging de effectiviteit van antiparasitaire medicatie verbeteren. Laxantia zoals macrogol (polyethyleenglycol) helpen bij het verwijderen van parasieten en hun eieren uit het darmstelsel. De timing van darmspoeling is cruciaal en moet worden afgestemd op het gebruikte wormmiddel. Over het algemeen wordt aanbevolen om laxantia 2-4 uur na inname van de antiparasitaire medicatie te gebruiken. Tijdens de behandelingsperiode is een lichte, goed verteerbare voeding aan te raden, met vermijding van vezelrijke voeding die de werking kan belemmeren.
Antiparasitaire behandelingen kunnen de natuurlijke darmflora verstoren, waardoor probiotica een waardevolle aanvulling vormen. Specifieke stammen zoals Lactobacillus acidophilus en Bifidobacterium bifidum ondersteunen het herstel van een gezonde darmbalans. Het is belangrijk om probiotica minimaal 2 uur na antiparasitaire medicatie in te nemen om optimale werkzaamheid te behouden. Een kuur van 2-4 weken wordt meestal aanbevolen. Aanvullende voedingssupplementen zoals vitamine B-complex en zink kunnen het herstelproces ondersteunen, vooral na langdurige of intensieve behandelingen. Raadpleeg uw apotheker voor persoonlijk advies over de juiste probiotische formulering.
Een goede persoonlijke hygiëne vormt de basis voor het voorkomen van parasietinfecties. Regelmatig en grondig handen wassen met zeep, vooral na toiletbezoek en voor het eten, is essentieel. Houd nagels kort en schoon om eieren van parasieten te voorkomen. Was dagelijks kleding en beddengoed op minstens 60°C om parasieten en hun eieren te doden. Bij een actieve infectie is het belangrijk om ondergoed en pyjama's dagelijks te verversen.
Zorg voor goede toilethygiëne door de toiletbril en omgeving regelmatig te desinfecteren. Huisdieren kunnen ook dragers zijn van parasieten, dus zorg voor regelmatige ontworming en goede hygiëne na contact met dieren. Was altijd de handen na het aaien of verzorgen van huisdieren.
Een schone leefomgeving helpt parasietinfecties voorkomen. Stofzuig regelmatig, vooral slaapkamers en woonruimtes waar kinderen spelen. Reinig speelgoed en persoonlijke voorwerpen regelmatig met desinfecterende middelen. In gezinnen met kinderen is extra aandacht nodig voor:
In gemeenschappelijke faciliteiten zoals scholen en kinderopvang is het belangrijk dat hygiëneprotocollen strikt worden nageleefd om verspreiding tussen kinderen te voorkomen.
Zoek medische hulp wanneer klachten aanhouden na een volledige behandeling of wanneer symptomen verergeren. Bij allergische reacties op antiparasitaire medicatie, zoals huiduitslag, jeuk of ademhalingsproblemen, stop onmiddellijk met de behandeling en raadpleeg een arts. Zwangere vrouwen en voedende moeders moeten altijd eerst medisch advies inwinnen voordat ze antiparasitaire middelen gebruiken.
Bij zeer jonge kinderen onder de 2 jaar en ouderen boven de 65 jaar is extra voorzichtigheid geboden. Deze groepen hebben een verhoogd risiko op bijwerkingen en hebben vaak aangepaste doseringen nodig.
Uw apotheker speelt een cruciale rol bij de behandeling van parasietinfecties. Ze controleren mogelijke medicatie-interacties met andere geneesmiddelen die u gebruikt en geven uitleg over de juiste toepassing en dosering. De apotheker kan ook adviseren over mogelijke bijwerkingen en wanneer u contact moet opnemen met uw huisarts.
Na behandeling is follow-up belangrijk om te controleren of de infectie volledig is verdwenen. Bij bepaalde parasietinfecties kan een controleonderzoek nodig zijn. Zorg ervoor dat alle familieleden en naaste contactpersonen worden onderzocht en indien nodig behandeld om herinfectie te voorkomen. In sommige gevallen moet de infectie gemeld worden bij de GGD.
