Hormonale anticonceptiemiddelen zijn medicijnen die kunstmatige hormonen bevatten om zwangerschap te voorkomen. Deze preparaten werken door de natuurlijke hormonale cyclus van de vrouw te beïnvloeden en zijn een van de meest effectieve vormen van geboortebeperking wanneer correct gebruikt.
Hormonale anticonceptiva werken op drie verschillende manieren: ze onderdrukken de eisprong, verdikken het baarmoederslijm waardoor zaadcellen moeilijker kunnen binnendringen, en maken het baarmoederslijm dunner zodat een bevruchte eicel zich minder gemakkelijk kan innestelen. Deze drievoudige werking zorgt voor een zeer hoge betrouwbaarheid bij correct gebruik.
Naast anticonceptie bieden hormonale middelen vaak extra voordelen zoals regelmatigere en minder pijnlijke menstruatie, vermindering van acne en een lager risico op bepaalde kankers. Mogelijke bijwerkingen kunnen hoofdpijn, stemmingswisselingen, gewichtstoename en een verhoogd risico op bloedstolsels omvatten, vooral bij rokers en vrouwen boven de 35 jaar.
Begin met hormonale anticonceptie idealiter op de eerste dag van de menstruatie. Neem de pil dagelijks op hetzelfde tijdstip in voor optimale werking. Contra-indicaties omvatten een geschiedenis van bloedstolsels, bepaalde hartziekten, leveraandoeningen en ongecontroleerde hoge bloeddruk. Overleg altijd met uw arts of apotheker voordat u start met hormonale anticonceptie.
Er bestaan hoofdzakelijk twee types anticonceptiepillen: de gecombineerde pil die oestrogeen en progestageen bevat, en de progestageen-only pil (minipil) die alleen progestageen bevat. Elke vorm heeft specifieke voor- en nadelen afhankelijk van uw persoonlijke situatie en medische geschiedenis.
De gecombineerde pil is effectiever en biedt meer bijkomende voordelen zoals cyclsregulatie, maar heeft meer contra-indicaties. De minipil is geschikter voor vrouwen die borstvoeding geven, roken of bepaalde gezondheidsproblemen hebben, maar vereist preciezere timing van inname.
Anticonceptiepillen worden ingedeeld in generaties op basis van het type progestageen. Tweede generatie pillen bevatten levonorgestrel of norethisterone, derde generatie desogestrel of gestodeen, en vierde generatie drospirenon. Elke generatie heeft verschillende risicoprofielen voor bijwerkingen.
Bij een vergeten gecombineerde pil heeft u 12 uur de tijd om in te halen zonder extra bescherming nodig te hebben. Voor minipillen is dit slechts 3 uur. Antibiotica zoals rifampicine, anti-epileptica en sint-janskruid kunnen de werking verminderen. Braken binnen 3-4 uur na inname vereist een extra pil. Bewaar altijd een reserveverpakking en gebruik extra bescherming bij twijfel over de effectiviteit.
Barrièremethoden vormen een belangrijke categorie van voorbehoedsmiddelen die fysiek voorkomen dat sperma de eicel bereikt. Deze methoden bieden niet alleen bescherming tegen ongewenste zwangerschap, maar ook tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's).
Condooms zijn de meest gebruikte barrièremethode en zijn in België breed beschikbaar zonder recept. Mannelijke condooms worden over de penis geplaatst, terwijl vrouwelijke condooms in de vagina worden ingebracht. Beide types bieden goede bescherming wanneer correct gebruikt.
In België zijn verschillende kwaliteitsmerken verkrijgbaar:
Spermiciden zijn chemische stoffen die sperma inactief maken en kunnen samen met andere barrièremethoden gebruikt worden. Het pessarium en cervixkapje zijn herbruikbare opties die voor geslachtsgemeenschap ingebracht worden en de baarmoedermond afdekken.
De effectiviteit van barrièremethoden varieert: condooms zijn 85-98% effectief bij correct gebruik, terwijl pessaria en cervixkapjes 80-94% effectief zijn. Correct opslag (droge, koele plaats) en juist gebruik zijn essentieel voor optimale werking.
Barrièremethoden zijn ideaal voor personen die hormoonvrije anticonceptie prefereren, occasionele bescherming nodig hebben, of last hebben van bijwerkingen van hormonale methoden. Ze bieden bovendien de enige vorm van anticonceptie die ook beschermt tegen SOA's.
De morning-after pil is een vorm van noodanticonceptie die gebruikt wordt om ongewenste zwangerschap te voorkomen na onbeschermde geslachtsgemeenschap of falen van reguliere anticonceptie. Deze pillen werken door de eisprong uit te stellen of te voorkomen.
In België zijn twee hoofdtypes noodanticonceptie beschikbaar. Levonorgestrel (zoals Plan B One-Step) is effectief tot 72 uur na geslachtsgemeenschap en is vrij verkrijgbaar in apotheken. Ulipristal acetaat (ellaOne) werkt tot 120 uur na geslachtsgemeenschap maar vereist een doktersrecept.
Beide medicijnen zijn het meest effectief wanneer ze zo snel mogelijk na onbeschermde geslachtsgemeenschap ingenomen worden. De effectiviteit neemt af naarmate er meer tijd verstrijkt:
Veelvoorkomende bijwerkingen omvatten misselijkheid, hoofdpijn, vermoeidheid en buikpijn. Na inname kan de volgende menstruatie enkele dagen vroeger of later komen. Bij ernstige bijwerkingen of uitblijven van menstruatie na drie weken is medisch advies aanbevolen. Noodanticonceptie is bedoeld voor incidenteel gebruik en vervangt geen reguliere anticonceptie.
Langwerkende anticonceptiemethoden bieden een betrouwbare en praktische oplossing voor vrouwen die langdurige bescherming tegen zwangerschap zoeken zonder dagelijkse inname van de pil. Deze methoden zijn bijzonder geschikt voor vrouwen die een stabiele relatie hebben en gedurende meerdere jaren geen kinderen wensen.
Het anticonceptie-implantaat is een klein, flexibel staafje dat onder de huid van de bovenarm wordt geplaatst. Het geeft gedurende drie jaar hormonen af en heeft een effectiviteit van meer dan 99%. De plaatsing gebeurt onder plaatselijke verdoving bij de huisarts of gynaecoloog.
In België zijn verschillende types spiraaltjes beschikbaar, elk met hun eigen kenmerken en werkingsduur:
De anticonceptie-injectie wordt om de drie maanden toegediend en bevat het hormoon medroxyprogesteronacetaat. Deze methode is zeer effectief maar kan invloed hebben op de botdichtheid bij langdurig gebruik.
Langwerkende methoden elimineren het risico van vergeten en bieden continue bescherming. De plaatsing en verwijdering moeten altijd door een getrainde zorgverlener gebeuren. In België worden deze methoden gedeeltelijk terugbetaald door de mutualiteit, afhankelijk van leeftijd en methode. Mogelijke bijwerkingen op lange termijn zijn onregelmatige bloedingen, gewichtsveranderingen en stemmingswisselingen, hoewel deze per persoon verschillen.
Natuurlijke anticonceptiemethoden zijn gebaseerd op het herkennen van vruchtbare en onvruchtbare perioden in de menstruatiecyclus. Deze methoden vereisen discipline, kennis en regelmatige observatie van lichaamssignalen.
De kalendermethode houdt de lengte van menstruatiecycli bij om vruchtbare dagen te voorspellen. Temperatuurmeting meet de basale lichaamstemperatuur die stijgt na de eisprong. Cervixslijm observatie monitort veranderingen in consistentie en hoeveelheid van het baarmoederhalslijm.
De betrouwbaarheid van natuurlijke methoden varieert tussen 76-99%, afhankelijk van correcte toepassing en methodediscipline. Voor optimale resultaten wordt aangeraden verschillende methoden te combineren en begeleiding te zoeken bij een gespecialiseerde zorgverlener.
Consultatie met uw huisarts of gynaecoloog is essentieel voor het kiezen van de meest geschikte anticonceptiemethode. In België zijn anticonceptiemiddelen verkrijgbaar in apotheken, sommige op voorschrift met terugbetaling door de mutualiteit. Planningsbureaus en gezondheidscentra bieden vaak gratis advies en begeleiding bij anticonceptiekeuzes.
